A VISIÓN DAS MULLERES NOS DEBUXOS ANIMADOS

A MULLER

A MULLER NOS DEBUXOS

Cales son os valores e contravalores de algunhas series de debuxos animados con grande éxito de audiencia? Escollemos dúas das máis vistas polo alumnado do IES Sánchez Cantón: Os Simpson e Shin Chan. Que sociedade representan?.

ANALICEMOS:  

En todas elas se cuestiona a autoridade do pai. Nos Simpson, Homer aparece caracterizado como preguizoso, bébedo, parasito social, aínda que no fondo ten bo corazón e quere a súa muller e os seus fillos... En Shin Chan, Hiroshi, o pai, nin se preocupa pola educación do seu fillo; vemos que a súa vida se centra no sexo, bordeando a infidelidade e o adulterio; e despois da súa interminábel xornada laboral xaponesa, afoga en xerras de cervexa a súa triste vida lastrada por unha salvaxe hipoteca que non acaba nunca.

Igualmente, aínda que con algo máis de benevolencia, móstranse unhas desafortunadas figuras maternas, todas elas amas de casa, como Marge Simpson: bondadosa, compracente, inxenua e incondicional do seu marido, apoio para os seus fillos e eixo desa rara familia de Springfield. Misae é ridiculizada decote polo seu fillo Shin Chan e o seu marido apoia as ferintes críticas relativas aos seus atributos femininos. É esta serie de Shin Chan a máis reaccionaria, nela observamos como as mulleres son indiscutibelmente inferiores aos homes, aproveitadas e irresponsábeis; a que non busca casar ben para pasar unha vida regalada é porque xa está casada e tenta sacar diñeiro das contas comúns para pagarse os seus caprichos. Outra vez son as mulleres as que padecen as diferentes agresións dos homes.

Tamén se fai burla dos problemas de busca da identidade persoal e autoestima típicos dos adolescentes. Shin Chan, cos seus cinco anos, reencarna o perfil dun exhibicionista, obseso, desvergoñado, insocial, machista, intolerante e malfalado, características todas elas impropias de calquera neno san da súa idade, e aínda por enriba acode á chantaxe sistemática cos seus pais para lograr os seus desexos. Isto lévanos a un modelo de relacións impropio e negativo, cunha escola de valores bastante lonxe do que deben ser "as condutas afectivas e sociais normais". Mentres, Bart Simpson é un inocente neno trasfego, protagonista de situacións e problemas máis axustados á realidade cotiá dos preadolescentes da sociedade occidental.

Nas relacións persoais, laborais e sociais priman as manifestacións de violencia, tanto psicolóxica, coma física e moral. O pai de Shin Chan é violento co seu fillo, o mesmo que coa súa muller, á que trata claramente coma un ser inferior ao que, aínda que no fondo lle teme é desprezada. A nai, chea de frustracións, bate no fillo e pasa da dozura aos berros sen transición, parece mostrar unha xorda violencia coa sociedade en xeral. As profesoras tamén usan a violencia como xeito de educar a uns cativos cada vez máis desobedientes, maleducados e intratábeis.

Trátanse moi superficialmente graves problemas como a emigración, o racismo, a explotación laboral, a delincuencia, os refuxiados, a violencia de xénero. Mesmo o uso e abuso do alcol é algo moi corrente, non temos máis que lembrar a Homer Simpson. Nas conversas aparece o sexo de xeito cada vez máis claro e presenciamos obscenidades en Shin Chan máis propias de formatos manga ou do propio cómix, que de debuxos animados para a televisión en horarios de prime time, onde os pequenos e as pequenas están diante das pantallas.

Mais o discurso acedo, superrealista, dos Simpson serve de crítica dos contravalores da sociedade norteamericana actual.

Pode ver o alumnado de 1º da ESO (ou máis novos) Shin Chan? As televisión escúdanse dicindo que estas series son para maiores de 13 anos, e que se os máis pequenos as ven non é responsabilidade súa, senón das familias que llelo permiten. Mais se o programa é ás 19´35, dificilmente apagarán o televisor ou cambiarán de canal. Pero o peor é como pode considerarse para cativos de máis de 13 anos o seguinte: un pai borracho que insulta a súa muller... uns protagonistas femininos que son vítimas de toda caste de atropelos e o papel da muller totalmente caricaturizado.

Coméntase que cando a TVG pensou retirar a serie xaponesa foron moitas as protestas dos propios traballadores que facían chegar o interese dos seus fillos por Shin Chan.

Hoxe por unha banda lóitase contra a violencia de xénero, física e psicolóxica, e establécense castigos cada vez máis fortes para os que rompen as normas. E por outra banda, preséntanse multitude de situacións degradantes para a muller nestes debuxos animados, todo de xeito cómico, en clave de burla. O problema é que estas cousas pasan a formar parte do inconsciente dos máis novos, da súa forma de ser e logo á hora detratar ás súas compañeiras venas como persoas de segunda clase, que poden utilizar como lles peta e poden facelas branco de toda clase de bromas sexistas. E o máis grave é que se moitos as poñen de exemplo como series progresistas, desenfadadas e politicamente incorrectas.

Mesmo en Shin Chan o uso do humor no que se recrea todo o relativo ás funcións corporais pode levar a condutas exhibicionistas dos nenos. Seica, segundo denuncias depsicólogos escolares, algúns pequenos tiveron que ser convencidos de que non era nada axeitado no colexio imitar as frases e accións de Shin Chan ensinando partes do seu corpo, e mesmo nenas da súa idade se sentían intimidadas polas supostas grazas dos imitadores de Shin Chan.

Antes os contos e agora os debuxos animados constitúen unha nova forma de aprendizaxe social na que os pequenos poden aprender normas, conceptos e actitudes a través dos seus personaxes favoritos. Así poden axudarlles a formarse en valores como a amizade, a paz, o compañeirismo, a solidariedade.. pois viven como real aquilo que ven.

Por iso non sería máis interesante que as series televisivas en horario de máxima audiencia infantil propugnen valores democráticos: o diálogo para resolver os conflitos, o respecto ás persoas, o saber comportarse... Nada máis lonxe da realidade destas series.

Porque non outras series que recreen asuntos máis optimistas, que pasen por alto as debilidades e carencias do ser humano, e non estean sempre a burlarse dos demais. Igual con guións máis intelixentes e orixinais que se afasten da mediocridade e dos sempiternos argumentos simplistas e xa gastados, o resultado podería ser máis aceptable para todos sen renunciar á diversión e lecer que os debuxos deben procurar.

(Ideas baseadas en Mª. Ester del Moral Pérez, Comunicación y Pedagogía, 197, 2004: http://www.pangea.org/dona/cultura.shtml?x=583)